De opmars van zzp'ers in Nederland is een onomkeerbaar feit, zo stelt VZN-voorzitter Cristel van de Ven in deze blog. Een oplossing is volgens haar dan ook niet om personeel in de oude arbeidscontracten te dwingen.
Werken als zelfstandige is populair. Ondanks de afbouw van een aantal fiscale regelingen, zoals de zelfstandigenaftrek, blijft het aantal zelfstandig ondernemers zonder personeel in ons land groeien. In 2022 steeg het aandeel ‘zelfstandigen eigen arbeid’ in de beroepsbevolking wederom flink.
Momenteel biedt ruim 10 procent van alle werkenden z’n hoofd, handen, hart en tijd aan voor eigen rekening en risico. Twee derde van deze groep werkt voornamelijk voor zakelijke opdrachtgevers; de rest voor particulieren, zo blijkt uit cijfers van het CBS.
Deze ontwikkeling is niet verwonderlijk. De verhalen van prachtige bedrijven met knellende personeelsregelingen, roosters en organisatieculturen zijn niet op één hand te tellen. Sommige medewerkers kiezen er daarom voor om hun werknemerschap aan de wilgen te hangen. Zij wagen de sprong naar een zelfstandig bestaan. Uit zin voor ondernemen, maar ook uit een verlangen naar meer regelruimte en eigen regie.
In de politiek en het publieke debat wordt er verschillend gereageerd op deze trend. Een enkeling ziet het als teken van de tijd en realiseert zich dat het tegenhouden van deze beweging net zo kansloos is als de boer die in 1830 beweerde dat de stoomtrein verboden moest worden (omdat zijn koeien er zure melk door zouden geven). Talrijker zijn oproepen om de opmars van de zzp'er te stoppen.
Toen advocaten en medisch specialisten niet in dienst wilden bij een advocatenkantoor of ziekenhuis, en liever vanuit hun eigen zaak opereerden, kraaide er geen haan naar. Maar nu verpleegkundigen zich manifesteren als geëmancipeerde werkenden en het heft in eigen hand nemen, schreeuwt menigeen moord en brand over hun vermeende gebrek aan solidariteit en loyaliteit. Is dit fair? Ik vind van niet.
Deze ‘ben je voor of tegen?’-discussie leidt bovendien af van waar het gesprek echt over moet gaan. De groei van het aantal zelfstandig ondernemers zonder personeel is namelijk een signaal. Grote groepen werkenden zijn kennelijk toe aan modernere arbeidsrelaties.
En binnen het pallet van beschikbare contractvormen biedt zelfstandig ondernemerschap mensen een mogelijkheid om werk beter af te stemmen op hun persoonlijke behoeften en situatie. Ze kunnen hierdoor bijvoorbeeld makkelijker mantelzorg verrichten, betaald werk combineren met vrijwilligerswerk of regelmatiger op reis.
Als zelfstandige bepaal je immers zelf hoe, waar, wanneer, voor wie en onder welke voorwaarden je werkt. Er zijn geen dikke cao’s, ingewikkelde handboeken of bazen met controledrift waarbij je moet aankloppen voor elk uurtje flexibiliteit dat je nodig hebt. Werken als zelfstandige sluit momenteel gewoonweg goed aan bij de veranderende samenstelling van onze beroepsbevolking en de groeiende diversiteit aan wensen van mensen. Dat is een feit. Een ongemakkelijk feit wellicht. Maar een feit.
Begrijp me niet verkeerd: dat de sterke groei van het aantal zelfstandigen ons - als maatschappij - op de proef stelt, snap ik heus. Bestaande arrangementen werken niet meer zoals ooit bedoeld. We moeten op zoek naar nieuwe wegen, en die liggen niet voor het oprapen.
Hoe geven we in deze nieuwe constellatie bijvoorbeeld sociale zekerheid vorm? En wat doen we met de betaalbaarheid van allerlei publieke voorzieningen? Dat zijn relevante vraagstukken die dringend om een oplossing vragen.
Die oplossing zit ‘m in het moderniseren van onze arbeidsmarkt. Maar het gesprek daarover wil nog niet vlotten. In plaats daarvan proberen we mensen terug te krijgen in hokjes die hen niet meer passen. Alsof je een ontsnapte halsbandparkiet wilt overhalen om weer terug de kooi in te vliegen. Zo lang die kooi qua afmetingen hetzelfde blijft en het deurtje dicht, zal de ontsnapte vogel een boom in de vrije natuur of het Vondelpark verkiezen. Daar zitten bovendien meerdere parkieten lustig te kwetteren, dus het is er nog gezellig ook.
Ondertussen verliezen we kostbare tijd. Tijd die we veel beter kunnen benutten om te bedenken hoe we bouwen aan een toekomstbestendige, inclusieve arbeidsmarkt. Een arbeidsmarkt waar mensen, organisaties en de samenleving beter van worden. Daarvoor zullen we buiten de kaders van het huidige systeem moeten denken. Laten we het systeem fiksen en niet de mensen. Want met die mensen is niks mis.
Bron: De Ondernemer